Etiyopya Doğu Afrika’nın En Büyük Ekonomik Devi olma Yolunda
Bugünlerde Etiyopya, Doğu Afrika’nın ekonomik devi olma yolunda Kenya’yı geçmiş durumda. Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerine göre, Etiyopya’nın Yıllık Ekonomik Çıktısı 2015 yılında 64,68 milyar dolardan bu yıl 72.52 milyar dolara ulaştı ve önümüzdeki yıl için de eldeki veriler doğrultusunda 78,3 milyar dolara ulaşması bekleniyor.

Rakamlarla Etiyopya, Doğu Afrika’nın en büyük devi olma yolunda eski lider Kenya’ya karşı 3 milyar dolarla fark atmış görünüyor.
Etiyopya’nın büyümesi kamu tarafından yönlendirilen alt yapı harcamaları ve güçlü iç talebe bağlanıyor.
Etiyopya’nın Kuvvetli Yönleri
Afrika Ekonomik Görünüm raporunda; ekonomide önemli rol oynayan kamu yatırımlarına, kısa ve orta vadede altyapıya yapılan büyük yatırımlarla ve endüstri parklarının geliştirilerek şekillenmesi gereken yapısal dönüşümün darboğazlarını azaltmak için öncelik verilmesi gerektiği vurgulanıyor.
Çoğunlukla Çinli Firmalardan oluşan sanayiciye Kenya’nın sanayi kilovat saati 13,8 USD cent olan sanayi elektriğini Etiyopya 6,7 USD cent vererek daha ucuz elektrik sağlıyor.
Etiyopya’daki bir dizi projeden; 5 milyar dolarlık büyük Rönesans Barajı ve Afrika’daki ilk metro sistemi olacak olan 475 milyon dolarlık 32 kilometre uzunluğundaki hafif raylı sistem Etiyopya’nın ekonomik yükselişinin bir göstergesidir.
Ayrıca Kenya’nın iki katı nüfusa sahip olan Etiyopya’nın büyük iş gücü ve yerel pazarı yatırımcıları cazip kılmaktadır.
Afrika Ekonomik Görünüm raporunda; Afrika Kalkınma Bankası, OECD Geliştirme Merkezi ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programına göre, Etiyopya’da 2005 yılından bu yana kamu sektörü tarafından sağlanan ortalama yüzde 10,8 ile iki basamaklı ekonomik büyümenin yaşandığını belirtmektedir.
Etiyopya’nın başarısını ekonomisinin devletin egemenliğinde olması sağlamaktadır. Afrika’daki akranlarına kıyasla çok az ihracat yapıyor olmasına rağmen ve sermaye kontrollerini elinde tutarak para biriminin küresel krize rağmen değerini koruduğunu göstermektedir. Yani 2016 ‘da emtia fiyatlarında başarısızlığın devam etmesinden dolayı ve özellikle ekonomik büyümenin küresel yavaşlamasıyla diğer gelişmekte olan ülkeler, 2016 yılını birçok Afrika ülkesi için fırtınalı bir yıl yaptı.
Kenya’nın Zayıf Yönleri
Kenya, Etiyopya'nın 2015'ten itibaren yollarını, demiryollarını ve enerji santrallerini modernize etmesi üzerine bölgedeki konularda öncü ülke olarak görkemini kaybetti.
Kenya’nın Doğu Afrika’nın en büyük ekonomisi olmasına rağmen en son 2017 İnsani Gelişme Endeksi (HDI)’ya göre milyonlarca Kenya vatandaşı hala somut bir ekonomik faaliyet olmaksızın fakirlik içinde dolaşıyor.
BM raporunda; Kenya’nın, insani gelişiminin ilerlemesini, eğitim, sağlık ve sanitasyona erişimini iyileştirmede ilerleme göstermiş olmakla birlikte, aşırı yoksullukta daha fazla insanın artmasıyla birlikte çeşitli gruplar dezavantajlı durumda kaldığını belirtmektedir.
Kenya'nın işsizlik oranı komşu Etiyopya’nın ve Ruanda'nınkiyle aynıdır. Ayrıca büyüme sürecini sürdüren ekonomi politikalarının çelişkili olduğu, büyümenin faydaları da belirgin değildir.
Diğer Faktörler;
1. Yolsuzluk - Kenya, Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu tarafından hazırlanan en son istatistiklere göre her yıl yolsuzluğa karşı devlet bütçesinin üçte birini (yaklaşık 6 milyar dolar) kaybetti.
2. Çökmüş Endüstriler - Endüstrisi olmayan bir ülke ölü bir ülkedir. Kenya, 80'li yıllarda daha fazla endüstriye sahipti. Artık kötü yönetim ve yolsuzluk Kenya'nın bir zamanlar canlı endüstrilerini yavaş bir şekilde öldürdü.
3. Ticaret Dereceleri - Dünya Bankası tahminlerine göre, çoğunlukla çok sayıda öğrenim kurumundan gelen 800.000'e yakın genç Kenyalı her yıl iş piyasasına olarak girmektedir. Bu sayıdan sadece 70,000’i resmi sektörde profesyonel olarak istihdam edilmektedir.
4. Nairobi, son zamanlarda sadece Hindistan'ın Kolkata'sından sonra trafik sıkışıklığı en fazla olan ikinci en kötü kent olmuştur. Sırbistan'da bulunan numbeo.com web sitesine göre 2017 Trafik Endeksi ortalama olarak Nairobi'liler trafiğe 62.44 dakika, Kolkata'da ortalama 68.86, Mumbai (60.11), Jakarta (56.98) ve Manila (56.77 dakika) harcamaktadır.
Genel Karşılaştırma
Kenya’nın başkenti Nairobi’nin çok uluslu şirketlere cazibesi en üst konumdan düşmüş olsa dahi iş ortamı oldukça hareketlidir.
Bir organizasyonun belirli bir şehri seçmesini etkileyen birçok faktör vardır. Bunlar yerel piyasa potansiyeli, endüstrinin olgunluğu, mevcut rakipler, siyasi istikrar, endüstrinin olgunluğu, iş dünyası, istihdam piyasasının kalitesi, yasalar ve yönetmeliklerdir.
CNN'de çıkan bir makaleye göre Nairobi yine Afrika'nın en akıllı şehridir. Nairobi, 2015 yılı için Akıllı Topluluk Forumu için dünyadaki 21 HUB listesinde görünen tek Afrika şehriydi.
Akıllı topluluklar geniş bant ekonomide başarılı olabilecek bir ekonomi yaratmak için bilinçli adımlar atanlardır.
Nihai olarak Kenya, Etiyopya ile karşılaştırıldığında daha zengin bir ekonomiyi talep edebiliyor.
Geçen yıl Etiyopya'nın kişi başı GSYİH değeri 686.5 USD olarak gerçekleşti ve bu yıl 758,9 USD olarak beklenmektedir.
Kenya’nın kişi başı GSYİH değeri 1434,3 USD olarak gerçekleşti ve bu yıl 1521.8 USD olarak beklenmektedir.
Kenya daha zengin bir tüketici tabanının yanı sıra nispeten daha gelişmiş bir mali sektör ve insan kaynağına sahiptir.
Ayrıca Kenya’nın denize erişimi olan bölgesel bir ulaşım ve iletişim merkezi olması konumunu iyileştirmektedir.
Ancak iki ülke arasındaki benzerlikte en önemli husus, Kenya'nın coğrafya ve aritmetik karşılaştırmalı avantajları ne olursa olsun, güvenlik ve yönetim ile ilgili kalkınmayı etkileyen temel etkenlerdir.
Belki de Etiyopya'nın büyüme performansının en önemli nedeni politik istikrardır. Afrika'nın en eski devleti ve sömürge döneminde bağımsızlığını koruyan tek ülke olan Etiyopya, emir ve itaat alışkanlıklarına korumaktadır; Bu, hükümetin birkaç Afrika ülkesi tarafından politikalarını etkin bir şekilde uygulayabileceği ve daha iyi yönetim ile daha az yolsuzluk ve para için değer kazancı anlamına gelmektedir.
Alper Fatih Abidin, Temmuz 2017