Afrika Boynuzu’nun geleceği Etiyopya mı?
Uzun zamandır Etiyopya diğer ülkelere ihtiyacı ile bilinirdi. Ama tablolar artık aksini göstermektedir. Şimdi, diğer ülkelerin Etiyopya’ya ihtiyacı bulunmaktadır. Etiyopya boynuzun birçok anlamda en güçlü ülkesidir ve bütün komşuları arasında kritik rol oynamaktadır.

Afrika Boynuzu bir zamanlar Sudan, Etiyopya ve Somali olarak anılırken listeye Güney Sudan, Eritre ve Somaliland’in ilavesi ile 6 ülkenin bulunduğu bir bölge haline gelmiştir. Öte yandan bu bölge son 25 yılda dünyanın en kararsız bölgesi olarak dile gelirken, bu bölge içinde Etiyopya sessiz bir şekilde istikrarını yükselen bir çizgide göstermiştir.
Afrika ve Ortadoğu kavşağında bir bölge olan Afrika Boynuzu, genellikle Doğu Afrika kültürleri boyunca bağlantı teşkil etmiştir. Etiyopya, Eritre, Cibuti ve Somali uzun bir geçmişle aynı bölgeyi paylaşmış ve bu bağlamda ticaret önemli bir faktör olmuştur.
Dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri olan Etiyopya, aynı zamanda Doğu Afrika’nın baskın ticaret merkezi olan Cibuti’nin ortaya çıkmasında büyük rol oynamıştır. Etiyopya ticaretinin yaklaşık %90’ını Cibuti’den geçer. 2005’te 2m Ton olan transit ticaret, şimdi 11 m Ton, önümüzdeki 3 yıl içinde de 15m Ton bulması tahmin edilmektedir. Cibuti’ye gelen gemilerin %85’i transit kargodur.
Birleşmiş Milletlere göre, Etiyopya’nın bugün 100 milyon olan nüfusu 2025 yılında 130 milyona ulaşması beklenmektedir. Etiyopya imalattaki gelişme grafiği ile Afrika’nın Çin’i olma yolunda gitmektedir. Bu konuda tüm gerekli alt yapıya sahiptir.
Etiyopya’nın ticari komşuları ile ilişkilerini de içeren yumuşak gücü komşularıyla olan sınır ötesi ekonomik alt yapısı ve hizmetlerin paylaşımı ile bu ulusları birbirine bağlayan somut yollarla entegrasyon büyük önem göstermektedir. Basit coğrafi anlamda, Etiyopya, Afrika ortasında yer alan ve Doğu Afrika’nın kaynaklarına da bir kaldıraç görevi gören bir noktadadır.
Afrika Boynuzunun mevcut durumu Etiyopya, Cibuti ve Somali’nin birlikte Etiyopya merkezli olarak geliştiğini gösterse de ihtiyatlı bir iyimserlik hissettirmektedir. Bölgede EAC benzeri bir ticaret bloğu oluşmaktadır. Bölgesel ticaret blokları Afrika için umut vericidir. Cibuti, Somali ve Eritre gibi birçok Afrika ülkesinin ulusal ekonomileri küçüktür. Küçük nüfuslarının yanı sıra iç piyasa yardımları da azdır. Bölgesel gruplaşmalar gelecekte kıtada serbest ticaret alanını temelini oluşturacaktır. Bu bağlamda Etiyopya ve Cibuti arasındaki entegrasyon Afrika kıtası için bir örnek olabilir.
Etiyopya bir kara ülkesidir, denize ulaşması gerekir. Bu da Etiyopya’nın komşuları ile etkileşimini gerekir. Aynı zamanda komşularına neler sunulabileceği (enerji, iş gücü ve eğitim) geçtiğimiz zaman zarfında net bir şekilde kanıtlandı. Etiyopya Cibuti’ye elektrik ve su verirken, Cibuti Etiyopya’ya güvenli bir liman ve lojistik sunmaktadır. Etiyopya çevre ülkelerden petrol ihraç ederken, Cibuti, Kenya ve Sudan elektrik ithal etmektedir.
Günümüzde Etiyopya hidroelektrik konusunda önemli bir üretici haline gelmektedir ve gelişen entegrasyon stratejisi ile elektrik şebekesinin bağlantısını da sağlamaktadır.

Bütün bu iyi niyetli projeksiyonların yanında boynuzda yıllardır kutuplar oluşmakta ve Etiyopya merkezinde, sürekli dengeler değişmektedir. Etiyopya sürekli dengeleyici olmuştur.
Etiyopya’nın bölgedeki yumuşatıcı etkisi, Eritre sınırında soğuk savaş günlerinin hatırasında kaybolur. Bilindiği üzere, Eritre, Etiyopya’dan 1993‘de 30 yıla yakın uzun soluklu iç savaşın sonucunda bağımsızlığını kazanmıştı. Birçok Etiyopyalı onları vatanı bölmüş ve saygısızlık göstermiş olarak görür. 1998 il e2000 arası zayıf bir savaşla tekrar çatışmalar olmuştu. O zamandan beri de kavgalılar. Bu yıl haziran ayında da sınır boyunca çatışmalar patlak verdi. Kuzey Etiyopya’nın Eritre’ye yakın sınır şehirleri Mekele ve Adigrat sakinleri pazar fırsatlarını kaybettikleri için üzgün. Aynı kültürü ve dili paylaşan, aile bağları ortak ve aynı yolları kullanan insanların birbirinle ayrılığa düşmesi halklar arasında da çaresizlik duygusunu hissettirmektedir. Genç Eritre’liler başkent Asmara’nın otoriter rejiminden kaçmaktadır. Binlerce insan askerlikten kaçmak için ülkesini terk etmiştir. Savaşın parçaladığı Suriye’den sonra Eritre, mültecilerinin Avrupa’ya ulaşmaya istediği ikinci sıradaki ülkedir. Dolayısıyla bir insani kriz bölgeyi tehdit ediyor gibi görünmektedir. Eritre kaçınılmaz olarak Afrika bölgesinde yakınlığından dolayı birlik içine çekilmiştir ancak yakın dönemde Etiyopya ile çözümlenmemiş anlaşmazlıklar ve ekonomik özgüvene bağlı olarak boynuza ticari entegrasyonu terk etme olasıdır yani ekonomik açıdan bağımlılık ticaret ortaklılığını tutmak için yeterli olmayabilir.
Somali’ye gelince gelecekteki ekonomik umutlarını bölgenin lokomotifi Etiyopya’ya bağlamıştır.. Etiyopya ve Somali arasındaki ilişkiler o kadar da kötü değildir ama samimi de değildir. Etiyopya’nın Ogadan bölgesi Temmuz 1977 ile Mart 1978 arası olan Somali için bir hezimetle sonuçlanan Etiyopya-Somali Savaşından sonra Büyük Somali’nin bir parçası olmuştur. Ekonomik entegrasyon farklı şekillerde olsa da Somali’nin yararına olacaktır. Somali, Etiyopya’nın çekirdek pazarlarına Cibuti ve Somaliland’den coğrafi olarak daha uzaktır. Yani transit maliyetleri daha yüksektir. Fakat Somali’inin telekomünikasyon ve para transferi gibi hizmetleri oldukça rekabetçidir ve geniş bir bölgeye hizmet verebilir.
Somali ve Somaliland arasında Eritre ve Etiyopya çıkmazı benzeri bir durum söz konusudur. Aynı dili, dini ve etnik kökeni paylaşan halkların görünüşte inatçı komplikasyonları vardır.
Bir başka önemli konuda “Düşmanımın düşmanı dostumdur” ilkesi boynuzda temel ilke olarak hakimdir. Örneğin, geçmişte Etiyopya Güney Sudanda isyancılara yardımcı olmuştu. Çünkü Hartum, Eritre kurtuluş cephesine yardım ederken Eritre, Somali İslamcı Gruplarına silah tedarik etti. Ayrıca bir de Somaliland ‘in resmi tanınmama sorunu vardır. Bu da Afrika boynuzu için kötü bir işarettir.
Diğer yandan 2008 ‘deki sınır çatışmalarından beri Eritre ve Cibuti arasında hiç sevgi olmadı, bu da Etiyopya ve Somali arasındaki ilişkiler kadar kötü olmasa da o kadar da samimi ilişkiler olmadığını gösterir.
Birçok Etiyopyalı iş adamına göre doğu Etiyopya şehirleri Diredawa ve Jijiga ‘yı Cibuti ile karşılaştırdıklarında kendi ülkelerinde gibi hissettiklerini belirtir ve bu da doğal entegrasyonun çoktan başladığını göstermektedir.
Yakın zamana bakınca, Temmuz ayında kuzey Etiyopya kenti Gondor’da Etiyopya’nın en büyük ikinci etnik grubu Amhara’da hükümetin kendi çıkarlarının temsil etmediğini vurgulayarak çatışmalar patlak verdi. Etiyopya’nın Oromo protestolarını içeren politik hayal kırıklıkları ileride tehlikeli ayaklanmalarının tehdit oluşturabileceği konuşulmaktadır.
Bütün bunların yanında, 12 Haziran’daki Etiyopya-Eritre sınrındaki olaylarda yüzlerce insan öldü, eski moda güç politikaları yine ön plana çıktı. Etiyopya’nın önemli nüfusu, kıtada ikinci kalabalık ülke oluşu, Afrika boynuzunun, itici gücü olması vasıtasıyla ekonomik gelişimini ve askeri gücünü arttırmaktadır. Bütün bu zorluklara rağmen, Afrika boynuzu istikrarlı ve müreffeh bir geleceğe gittiği sahte görünse bile iyimserlik devam etmektedir
Bu da Afrika boynuzunda son yirmi yılda dramatik bir akışın durumunu açıkça ortaya koymaktadır. Karamsar yaklaşmak istemesek de sayısız zorlukların ortada olduğunu nettir.
Berber limanına yapılacak yatırımın, Somaliland için sonsuz faydası olabilir, Bu Etiyopya’ya açılan bir kapı değil aynı zamanda Afrika’ya açılan bir kapı olsacaktır.
Sonuç olarak, Etiyopya bugün komşularını entegre edebilecek gücü ile bölgenin en yüksek nüfuslu ülkesi olarak ve artan askeri gücü, ekonomik büyümesi ile bölgenin itici gücü olacaktır. Etiyopya’nın gücü arttıkça Etiyopya’nın her limana da ihtiyacı olacaktır. Etiyopyalı tüccarlar Cibuti kadar Port Sudan ve Kismaya’dan da geçmesi gerekmektedir.
Ülkeler arasında bir ticaret bloğunun oluşması bölgedeki tüm ülkelerin ticari bir çıkar altında bir arada tutulmasını sağlayacak en mantıklı yol olarak görülmektedir. Etiyopya’nın boynuza ekonomik sevgi yayması ve bunu iyi bir hükümet politikası ve Dünya ile etkileşimi ile olacaktır. Ekonomisindeki gelişme ile önümüzdeki zaman zarfında Etiyopya Afrika’nın çivisi haline gelebilir.